Vishnu sahasranama 225-228

ವಿಷ್ಣು ಸಹಸ್ರನಾಮ: ಸಹಸ್ರಮೂರ್ಧಾ ವಿಶ್ವಾತ್ಮಾ ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷಃ ಸಹಸ್ರಪಾತ್
ಈ ಶ್ಲೋಕದ ಈ ಮೇಲಿನ ಸಾಲು ಸರ್ವವ್ಯಾಪಿ ಭಗವಂತನ ಸಹಸ್ರ ರೂಪವನ್ನು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಪುರುಷ ಸೂಕ್ತದಲ್ಲಿ ಹೇಳುವಂತೆ:
ಓಂ ಸಹಸ್ರ ಶೀರ್ಷಾ ಪುರುಷಃ ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷಃ ಸಹಸ್ರಪಾತ್
ಸ ಭೂಮಿಂ ವಿಶ್ವತೋ ವ್ರತ್ವಾsತ್ಯತಿಷ್ಠದ್ದಶಾಂಗುಲಮ್
ಇಲ್ಲಿ 'ಸಹಸ್ರ' ಎಂದರೆ 'ಅನಂತ'. ಅದೇ ರೀತಿ ಶೀರ್ಷಾ, ಅಕ್ಷ, ಪಾತ್ ಪದಗಳು ಸರ್ವವ್ಯಾಪಿ, ಸರ್ವಸಮರ್ಥ ಭಗವಂತನ 'ವಿಶ್ವವ್ಯಾಪಕತೆ' ಯ ಕಲ್ಪನೆ. ಭಗವದ್ಗೀತೆಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಭಗವಂತನ ವಿಶ್ವರೂಪ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ ಬಗೆ ಹೀಗಿದೆ:
ಸರ್ವತಃಪಾಣಿಪಾದಂ ತತ್ ಸರ್ವತೋsಕ್ಷಿಶಿರೋಮುಖಮ್
ಸರ್ವತಃಶ್ರುತಿಮಲ್ಲೋಕೇ ಸರ್ವಮಾವೃತ್ಯ ತಿಷ್ಠತಿ (ಅ-೧೩, ಶ್ಲೋ-೧೩)
ಅಂದರೆ "ಎಲ್ಲೆಡೆಯು ಕೈ-ಕಾಲುಗಳು; ಎಲ್ಲೆಡೆಯು ಕಣ್ಣು-ತಲೆ-ಬಾಯಿಗಳು; ಎಲ್ಲೆಡೆಯು ಕಿವಿ; ಲೋಕದೊಳಗೆಲ್ಲವನ್ನು ಆವರಿಸಿ ನಿಂತ ಅನಂತ ರೂಪ" ಅಂದರೆ ಪರಮಾತ್ಮ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಹಾಸುಹೊಕ್ಕಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಅಣುಅಣುವಿನಲ್ಲೂ ಪರಮಾತ್ಮನ ಅಂಶವಿದೆ, ಪರಮಾತ್ಮನಿಲ್ಲದ ಸ್ಥಳ ಈ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲೂ ಇಲ್ಲ! ತಸ್ಯ ಇದಮೇವ ಶಿರಃ ಅಯಂ ದಕ್ಷಿಣಪಕ್ಷಃ ಅಯಂ ಉತ್ತರಪಕ್ಷಃ ಅಯಂ ಆತ್ಮಾ ಇದಂ ಪುಚ್ಚಂ ಪ್ರತಿಷ್ಟಾ ಅಂದರೆ ಸರ್ವ ಜೀವ ಜಂತುವಿನಲ್ಲಿ ಅಂತರ್ಯಾಮಿಯಾಗಿರುವ ಭಗವಂತ ಇರದ ಸ್ಥಳವಿಲ್ಲ, ಕಾಣದ ಸಂಗತಿಯಿಲ್ಲ, ಅವನು ಹೋಗದ ಜಾಗವಿಲ್ಲ. ಎಲ್ಲಾ ಪಿಂಡಾಂಡದೊಳಗೂ ಅವನೇ ತುಂಬಿರುವುದರಿಂದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ತಲೆಯೊಳಗೆ ಅವನ ತಲೆ; ಕಾಲೊಳಗೆ ಕಾಲು.ಆದ್ದರಿಂದ ಅವನಿಗೆ ಅನಂತ ತಲೆಗಳು; ಅನಂತ ಕಣ್ಣುಗಳು; ಅನಂತ ಕಾಲುಗಳು. ಅವನ ಅನಂತ ಗುಣಗಳೇ ಅವನ ಅನಂತ ರೂಪಗಳು; ಅನಂತ ಅವಯವಗಳು. ಅವನು ಬೇರೆ ಅಲ್ಲ , ಅವನ ಅವಯವಗಳು ಬೇರೆ ಅಲ್ಲ.ಅವನೂ ಜ್ಞಾನಾನಂದಮಯ; ಅವನ ಶರೀರವಯಗಳೂ ಜ್ಞಾನಾನಂದಮಯ. ಕಣ್ಣುಗಳು ಎಲ್ಲಾ ಜ್ಞಾನೇಂದ್ರಿಯಗಳಿಗೆ ಉಪಲಕ್ಷಣ. ಕಾಲುಗಳು ಕರ್ಮೆಂದ್ರಿಯಗಳಿಗೆ. ಅವನಿಗೆ ಅನಂತ ಜ್ಞಾನೇಂದ್ರಿಯಗಳು; ಅನಂತ ಕರ್ಮೆಂದ್ರಿಯಗಳು. ಹೀಗೆ ಸರ್ವ ಜೀವಗಳ ಅನ್ನಮಯಕೋಶ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಮಯಕೋಶದಲ್ಲಿ ತುಂಬಿರುವ ಭಗವಂತ "ಸಹಸ್ರಮೂರ್ಧಾ ವಿಶ್ವಾತ್ಮಾ ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷಃ ಸಹಸ್ರಪಾತ್ "
ಈ ಮೇಲಿನ ಅರ್ಥದೊಂದಿಗೆ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿರುವ ನಾಲ್ಕು ನಾಮಗಳನ್ನು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಬಹುದು:
225) ಸಹಸ್ರಮೂರ್ಧಾ
ಸಾವಿರಾರು ತಲೆಯವನು; ಅಂದರೆ ಸರ್ವ ಜೀವ-ಜಂತುವಿನಲ್ಲಿ ಅಂತರ್ಯಾಮಿ.
226) ವಿಶ್ವಾತ್ಮಾ
ಜಗದ ಅಂತರ್ಯಾಮಿ; ಎಲ್ಲೆಡೆ ವ್ಯಾಪಿಸಿರುವವನು; ಬ್ರಹ್ಮಾದಿ ಪ್ರಾಣದೇವರಿಗೂ ಅಂತರ್ಯಾಮಿ.
227) ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷಃ
ಸಾವಿರಾರು ಕಣ್ಣುಳ್ಳವನು; ಅಂದರೆ ಅವನು ಕಾಣದ ಸಂಗತಿಯಿಲ್ಲ
228) ಸಹಸ್ರಪಾತ್
ಸಾವಿರಾರು ಕಾಲುಗಳುಳ್ಳವನು; ಅಂದರೆ ಅವನು ಹೋಗದ ಜಾಗವಿಲ್ಲ.